Okuyan, müzakere eden, fikir üreten öğretmenlerden oluşan bir okul kadrosu olumlu okul ikliminin en önemli unsurlarındandır.

Sinan Özyurt

İnsan bir iklimde yetişir. O iklimi oluşturan unsurların tamamı insanın yetişmesine etki eder. Öğrencilerin yetişmesinde de en az müfredat ve dersler kadar etkili olan bir husus da okul iklimidir. Okul iklimini olumlu yönde etkileyen çalışmaların başında da birlikte okuma çalışmaları gelmektedir. Görev yaptığımız okullarda arkadaşlarımızla birlikte gönüllü olarak uyguladığımız bazı çalışmaları burada paylaşmak istiyorum.

1. Okuma Grupları

Gönüllü bir öğretmen rehberliğinde istekli öğrencilerle bir grup oluşturulur. Bu gruba bir isim verilmesi aidiyet ve motivasyon açısından faydalı olur. Haftada veya iki haftada bir grup toplanarak okunan kitabın tahlilini yapar. Kitap okunurken öğretmen ve öğrenciler önemli gördükleri cümleleri, kelimeleri işaretler veya not alırsa kitap tahlili daha verimli geçer. Her kitap için asıl sunumu yapacak bir kişi belirlenir, diğer katılımcılar da soru ve yorumlarıyla katkıda bulunurlar. Öğrenciler bu tür okuma gruplarını kendileri de oluşturabilirler. Öğretmenlerin de kendi aralarında bu tarz okuma grupları oluşturmaları okul iklimini olumlu yönde etkileyecektir. Okuyan, müzakere eden, fikir üreten öğretmenlerden oluşan bir okul kadrosu olumlu okul ikliminin en önemli unsurlarındandır. Gerek öğrenci gerekse öğretmen gruplarının oluşmasında okul idaresinin teşvik edici olması ve çalışmalara destek vermesi gerekir. Bu tarz okumalarda farklı türlerden kitaplar tercih edilebilir. Seçilen kitaplar arasında alan, konu, sorun vb. irtibatların kurulması da verimliliği artıracaktır.

Kitap Tercihinde Nelere Dikkat Edilmeli?

1. Öğrenci seviyesi mutlaka gözetilmeli.

2. Olmazsa olmaz bilgilerin yer aldığı temel eserler tercih edilmeli.

Mesela, Özkan Öze’nin “Merak Ediyorum” serisi duruma göre hem ortaokulda hem de lisede tercih edilebilir. Hakeza “Çaylak ile Filozof” serisi ile “Dersimiz Güzel Ahlak, Namaz, Amentü” eserleri de seviyeye göre tercih edilebilir. Tarık Uslu’nun “Acayip Şeyler Dizisi” de okunabilir. Ümit Şimşek’in “İslam İnanç İlmihali” ile DİB yayınlarından çıkan diğer kitapları (Tefekkür Gezileri, İnsan Yüzü, Eserden Esma’ya) tercih edilebilir. DİB yayınlarının (Haccı, Orucu, Zekâtı, Ezanı, Duayı Anlamak) serisi de bu bağlamda okutulabilir. Hamidullah’ın “İslam’a Giriş” kitabı da bu listeye eklenebilir.

3. Düşünce ağırlıklı bilinç ve bakış açısı kazandırmayı hedefleyen kitaplar seçilmeli.

Mehmet Akif, Bediüzzaman Said Nursi, Said Halim Paşa, Necip Fazıl, Sezai Karakoç, Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, İsmet Özel, Nuri Pakdil, Erdem Bayazıt, Mehmet Akif İnan, İhsan Süreyya Sırma, Ali Emre, Ali Ural, Mürsel Sönmez, Taha Kılınç, İbrahim Tenekeci, Soner Duman, Erol Erdoğan, Mehmet Dinç, Kemal Sayar, Erol Göka, Ramazan Kayan, Mehmet Lütfi Arslan, Adem Özköse, Süleyman Ceran, Süleyman Ragıp Yazıcılar, Ahmet Türkben, Gökhan Özcan, Seyfullah Şenel, Mustafa Yılmaz, Ferhat Kardaş, Salih Uyan, Mustafa Nezihi Pesen, Asım Gültekin, Nurettin Yıldız, İsmail Lütfi Çakan gibi yazarların seviyeye uygun eserleri tercih edilebilir.

Eserleri tercüme edilen, Hasan el-Benna, Seyyid Kutub, Roger Garaudy, Aliya İzzetbegoviç, Muhammed İkbal, M. Ali Haşimi, İsmail Raci Faruki gibi yazarların seviyeye uygun eserleri de tercih edilebilir.

4. Dil zevki kazandıracak yazarlar ve eserleri tercih edilmeli.

Ahmet Haşim (Bize Göre), Ahmet Hamdi Tanpınar (Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Beş Şehir), Cenab Şahabeddin (İstanbul’da Bir Ramazan), Refik Halid Karay (Gurbet Hikayeleri, Memleket Hikayeleri), Cemil Meriç (Bu Ülke, Kırk Ambar), Peyami Safa (Bir Tereddüdün Romanı, Fatih Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu), Ömer Seyfettin (İlk Namaz, Kahramanlar), Mustafa Kutlu (Ya Tahammül ya Sefer, İyiler Ölmez) gibi isimler tercih edilebilir. Elbette bu yazarların başka eserleri ve başka yazarlar da listeye eklenebilir.

2. Okuma Halkaları

İstekli öğrencilerle bir grup oluşturulup haftada bir toplanılarak belirlenen kitabın bir bölümü birlikte okunur ve müzakere edilir. Belki birkaç saatte yeterince istifade edilmeden okunup geçilecek birçok güzel kitap bu vesileyle derinlemesine bir okumaya tabi tutulabilir. Özellikle kısa metinlerden oluşan deneme türündeki eserler bu yöntemle okunmaya daha müsaittir. Bu tarz okumada şiir ve hikâye türleri de tercih edilebilir. Okunan şiirin veya hikâyenin tahlili birlikte yapılabilir.  Nuri Pakdil’in “Bağlanma” isimli eserini bu usulle birkaç grupla okuduk. Çok güzel ve verimli okumalar olduğunu, katılan herkesin istifade ettiğini söyleyebilirim. Ayrıca haftalık sohbet ve ders mantığıyla hazırlanmış kitaplar veya nasihat içerikli metinlerden oluşan kitaplar da bu usulle okumak için çok uygundur. Bu çalışmada bir yazarın külliyatını ve seçme eserlerini belirleyerek yol alınabileceği gibi farklı yazarlardan seçme eserlerle de yola devam edilebilir.

3. Yedi Güzel Adam Okumaları

“Yedi Güzel Adam” Cahit Zarifoğlu’nun bir şiirinin ve kitabının adı. Aslında belli isimlerle sınırlı bir listeyi ifade etmiyor. Fakat özellikle aynı isimle hazırlanan bir TV dizisinden sonra çeşitli yakıştırmalar yapıldı. Kimler bu yedi güzel adam arasına girer şeklinde listeler hazırlandı. Biz de yedi güzel yazarımızın kitaplarını öğrencilerimize okutmak için bu isimlendirmeyi bir vesile bildik. Bu başlık altında iki farklı çalışma gerçekleştirdik.

a. Yedi Güzel Adamı Okuyoruz

Belirlediğimiz 10 okulda 30’ar kişilik okuma grupları oluşturduk. Yazarlarımızın kitaplarından öğrenci seviyesine uygun birer ya da ikişer eser belirledik. Ayrıca okuma gruplarımızla buluşup bu yazarlar ve eserleri hakkında bilgi verecek uygun yazarlarla irtibata geçerek onların da birer kitabını seçtik. Okuma grupları, öğretmenler rehberliğinde haftalık bir program belirleyerek okumalarını sürdürdü. İki ay içerisinde hem yedi güzel adamdan birinin belirlenen kitabını hem de onu ve eserini anlatacak diğer yazarımızın kitabını okumuş oldular. Bu sürecin sonunda okuma gruplarındaki öğrencilerimizin tamamı bir salonda toplanarak konuşmacı olan yazarımızla buluştular. Ortaokul ve lise öğrencileri için ayrı programlar yapıldı. Sene sonunda gruplardan kabiliyetli öğrencilerin hazırlıklarıyla bir kapanış programı gerçekleştirdik. Programda yazarlarımızdan şiirler ve kısa metinler öğrencilerimiz tarafından seslendirildi, yazarlarımızın biyografileri takdim edildi. Salonun fuayesinde yazarlarımızın güzel sözlerinden ve şiirlerinden oluşan kaligrafi ve resim sergisi düzenlendi.

1. Nuri Pakdil, Bir Yazarın Notları I / Biat I
2. Sezai Karakoç, Diriliş Neslinin Amentüsü / Kıyamet Aşısı / Makamda
3. Cahit Zarifoğlu, Bir Değirmendir Bu Dünya / Korku ve Yakarış
4. Mehmet Akif İnan, Şiirler
5. Rasim Özdenören, İpin Ucu / Yeniden İnanmak / Yumurtayı Hangi Ucundan Kırmalı? / Gül Yetiştiren Adam
6. Alaeddin Özdenören, Bütün Şiirleri / Unutulmuşluklar
7. Erdem Bayazıt, İpekyolu’ndan Afganistan’a / Şiirler

b. Yedi Güzel Adamı Okuyalım Tanıyalım

Yedi farklı lise ve bu liselerden 100’er öğrenci belirledik. Her okul bir yazarla eşleştirildi ve o yazarın belirlenmiş bir eseri öğrencilere ulaştırıldı. Öğrenciler bu eseri okuduktan sonra her okulda öğrencilerin okudukları yazar ve eserleriyle ilgili bir söyleşi düzenlendi. Bütün okullardaki söyleşilerden sonra projeye dahil olan öğrencilerin katılımıyla yine öğrencilerin hazırlıklarıyla bir program gerçekleştirildi. Programda yazarlarımızdan şiirler veya kısa metinler öğrencilerimiz tarafından seslendirildi, yazarlarımızın biyografileri takdim edildi. Salonun fuayesinde yazarlarımızın güzel sözlerinden ve şiirlerinden oluşan kaligrafi ve resim sergisi düzenlendi. Böylece farklı liselerde okuyan yedi yüz öğrenci en az bir kitap okuyup iki programa katılarak yedi yazarımızı az da olsa tanıma imkânı bulmuş oldular.

4. Ailemle Kitap Okuyorum

Gönüllü öğrenciler ve ailelerinin katılımıyla gerçekleşen bir çalışmadır. Çalışmanın takibini de gönüllü öğretmenler üstlenir. Haftada bir akşam, belirlenen bir saatte ailenin bütün fertleri toplanır. Takip edilen kitabın sırası gelen bölümü sesli olarak okunur ve birlikte müzakere edilir. Ekranlar kapatılır, telefonlar başka bir odaya bırakılır ve sadece birlikte geçirilecek o yarım saatlik vakte odaklanılır. Her bir öğretmen on öğrencinin ve ailesinin okuma programını takip eder. Öğretmenin mümkünse her hafta farklı bir ailenin okuma saatine misafir olması çok güzel olur. Ensar Neşriyatın yayınladığı “Ailemle 52 Ders” serisi bu anlamda okunabilecek ideal bir eserdir. Ayrıca Siyer yayınlarının “Suffa Meclisleri” başlığı altında yayınladığı ders kitabı mahiyetindeki eserler de bu usulle takip edilebilir. Yine Pınar yayınlarından çıkan “Aile Sohbetleri” serisinin de bu anlamda istifade edilebilecek eserler olduğunu belirtebiliriz.

5. Dergi Okumaları

Bu çalışma dergilerde yayınlanan makalelerin birlikte okunup tahlil edilebilmesi şeklinde yapılabileceği gibi yazıların öğrenciler arasında paylaştırılıp her öğrencinin okuduğu makaleyi anlatması şeklinde de yapılabilir. Bir öğretmenin ilmî, edebî ve fikrî birkaç dergiyi mutlaka takip etmesi gerekir. Artık abone olmanın yanında internet ortamından da takip edilebilen birçok dergi var. Mesela İnsicam dergisi bunlardan biri. Yine Haksöz dergisi internet üzerinden de takip edilebiliyor. Fikriyat.com sitesi içerik olarak çok faydalı. Bu sitenin uygulaması da mevcut.

Takip edilebilecek bazı dergiler:Genç, Sade Soda, Fikirname, Özçekim, Cins, Nihayet, Karabatak, Yedi İklim, Bir Nokta, Temmuz, Muhit, Derin Tarih, Tohum, Siyer-i Nebi, İnsicam, Siyer, Haksöz, Vuslat, Altınoluk, Zafer, Okur, Arka Kapak, Ayraç.

6. Kur’an Okumaları

Birlikte Kur’an okumaları farklı usullerle yapılabilir. Haftada yarım veya bir cüz evde okunarak okulda buluşulur ve herkes o cüzden öğrendiklerini paylaşır. Bu çalışma yapılırken “Neyi yapmalıyım? Neyi yapmamalıyım?” sorularının cevabı niteliğindeki ayetler not alınarak ilerlenebilir. Böylece Allah’ın bizden neleri yapmamızı, nelerden sakınmamızı istediğini Kur’an’dan okuyup öğrenmiş oluruz. Nüzul sırasına göre veya kısa surelerden başlayarak sure veya ayet grubu okumaları yapılabilir. Her bir katılımcı bir tefsir kitabından o sureyle ilgili bölümü okuyup notlar alarak gelir ve birlikte surenin müzakeresi yapılır. Bir anlatıcı belirlenir, diğerleri de katkıda bulunurlar.

Kur’an okumaları kapsamında şu eserlerden de istifade edilebilir:

• Kur’an Işığında Ailemizle 52 Ders, Gümüş Kalemler, Ensar Neşriyat
• Aşır Aşır Kur’an-ı Kerim Dersleri, Abdullah Yıldız, Pınar Yayınları
• Suffa Meclisleri Kur’an Dersleri, Muhammed Emin Yıldırım, Siyer Yayınları

7. Hadis Okumaları

Bir hadis kitabı belirlenerek haftalık periyotlarla bir araya gelinerek okunabilir. Hadislerin şerh edildiği eserler takip edilebilir. Her hafta bir hadisin şerhi okunabilir.

Hadis okumaları kapsamında şu eserlerden istifade edilebilir:

• Hadisler Işığında Ailemizle 52 Ders, Gümüş Kalemler, Ensar Neşriyat
• Suffa Meclisleri Kur’an Dersleri, İsmail Lütfi Çakan, Siyer Yayınları
• Hadislerle Gerçekler, İsmail Lütfi Çakan, İFAV Yayınları
• Dinimizin Temel Hadisleri, İsmail Lütfi Çakan, İFAV Yayınları
• Hadis Okumaları, İsmail Lütfi Çakan, İFAV Yayınları
• Riyazü’s Salihin Şerhi, Erkam Yayınları
• Hadislerle İslam, DİB Yayınları
• Kırk Hadis, İsmet Özel, TİYO Yayınları
• Kalbin Erbaini, Mehmet Görmez, OTTO Yayınları

8.  Siyer Okumaları

Belirlenen bir siyer kitabı haftalık olarak ders şeklinde takip edilebilir. Yahut her hafta bir bölüm önceden okunarak bir araya gelinip tahlil edilebilir.

Siyer okumaları kapsamında şu eserlerden de istifade edilebilir:

• Ailemizle 52 Derste Siyer, Gümüş Kalemler, Ensar Neşriyat
• Suffa Meclisleri Siyer Dersleri, Muhammed Emin Yıldırım, Siyer Yayınları
• Hz. Muhammed’in Hayatı, Mevlana İdris, Casim Avcı, DİB Yayınları
• Alemlere Rahmet Peygamberimiz, Leyla Azzam, Ayşe Gouverneur, İz Yayıncılık
• Muhammed’in (s.a.v.) Hayatı ve İslam Daveti, Celalettin Vatandaş, Pınar Yayınları
• İlk Bahar Hz. Peygamber (sav)’in Hayatına Dair Stratejik ve Siyasi Bir Okuma, Wadah Khanfar, Vadi Yayınları

9. Makale (Muhtasar Müfit Metin) Okumaları

Muhtasar müfit metinler ve önemli makaleler seçilerek birlikte okunup tahlil edilebilir. Önceden okunup üzerinde düşünülerek gelinirse çok daha verimli olur.

Bu tür metinlere bazı örnekler:

• Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili Mukaddimesi
• Seyyid Kutub, Fizılalil Kur’an Mukaddimesi
• Seyyid Kutub, Ruhun Sevinci, Dünya, Çıra veya Beyan Yayınları
• Seyyid Kutub, Fizılalil Kur’an, En’am süresi mukaddimesi
• İmam Gazali, Ey Oğul, Beyan Yay.
• İmam Gazali, el-Munkız mined Dalâl, Beyan Yay.
• İbn Cevzi, Oğluma Mektub, Beyan Yay.
• Hasan el-Benna, On İlkemiz, Beyan Yay.
• Yusuf el-Karadavi, Günümüzde Müslüman Gençliğin Vazifeleri, Beyan Yay.
• Said Nursi, Küçük Sözler
• Said Nursi, İhlas Risalesi
• Said Nursi, Uhuvvet Risalesi
• Feridüddin Attar, Şeyh-i San’an Hikayesi, Mantıku’t-Tayr içinde
• Feridüddin Attar, Pendname
• İbn Ataullah el-İskenderi, Gelin Tacı içinde Büyük Cihad bölümü, tamamı okunsa ne güzel olur.

10. Okur Yazar Buluşmaları

Öğrencilerin kitabını okudukları yazarlarla bir araya gelerek sohbet etmeleri onlara yeni ufuklar açması açısından çok önemli. Hem okuma hem yazma hem de hayatı anlamlandırma hususunda bu buluşmalar bereketli oluyor. Bu bağlamda çalıştığım okullarda yaptığımız iki uygulamadan bahsetmek isterim.

a. Cevher Konuşmalar

Gönüllü bir veya birkaç öğretmenin koordinatörlüğünde kırk kişilik okumaya, yazmaya istekli bir öğrenci grubu oluşturulur. Haftalık periyotlarla bir araya gelinir. Belirlenen kitaplar önceden temin edilerek öğrencilere ulaştırılır ve herkes kitabı okuduktan sonra kitabın tahlili yapılır. Ayrıca her hafta ya da iki haftada bir belirlenen bir konuda öğrencilerden kendi istedikleri türde yazılar yazmaları istenir. Bir hafta kitap tahlili için diğer hafta da yazılan yazıların değerlendirilmesi için bir araya gelinir. Kitabı okunan yazarlardan okula davet edilme imkânı olanlarla da ayda bir yazar söyleşisi gerçekleştirilir.
Öğrencilerden bir yayın kurulu oluşturulur ve yazılardan dergide yayınlanmak üzere bir seçim yapılır. Okuma grubuyla imkana göre dönemlik veya yıllık bir dergi çıkartılır.

b. Yazarlar Okullarda

Belirlenen kitaplar öğrenciler, öğretmenler veya veliler tarafından okunur. Okuma grupları yazarla buluşmadan önce kitabın tahlilini kendi arasında da yapabilir. Bu başarılırsa daha verimli bir buluşma gerçekleşir. Yazar okula davet edilir ve kendisiyle kitap üzerine sohbet edilir.

Birlikte okuma adına okullarda veya başka mekanlarda farklı çalışmalar da yapılabilir. Bu yazıda kendi yaptığımız çalışmalardan hareketle neler yapılabileceğine dair bir çerçeve çizmeye çalıştık. Rabbim hepimizi kitapla yaşayanlardan, ilim ve irfan peşinde olanlardan eylesin. Âmin.