Özellikle liberal parti siyasetçiler, okulların açılmasını Müslümanların entegrasyonu için faydalı olmayacağını ileri sürdü. Buna karşılık okul açan yöneticiler okulların entegrasyona faydalı bir çalışma olduğunu ve çocuklar kendi kimliğiyle Hollanda’da uyum sağlayarak eğitim alma imkânları olduğunu iddia etti.
Bahaeddin BUDAK
Giris
1970 yılından itibaren birçok Müslüman işçi, ailesini Hollanda’ya getirmeye başladı. Müslümanlar dini eğitime de önem vermelerinden dolayı ilk önce cami etrafında dini eğitim organize ettiler. 1988 yılında cami haricinde devletin finans ettiği okulları açtılar. Bu yazıda özellikle devlet tarafından finanse edilen okulları işleyeceğim.
Hollanda Eğitim sistemi
Hollanda’da prensip itibariyle iki tur okul var. Kamu ve özel okullar. Kamu okulları herhangi bir dini ya da yaşam felsefesinden yola çıkarak eğitim vermemekte. Tüm dinlere karşı aynı mesafede bulunmak zorunda. Özel okullar ise Hollanda anayasasının 23. Maddesi gereğince okulun felsefesi ve eğitimin organizesini dini veya yaşam felsefesinden yola çıkarak eğitim verirler. Devlet, bu okullara temel kriterlere uydukları takdirde eşit bir şekilde finans eder.
Hollanda anayasanın 23. Maddesinin 2. bendi şöyledir:
Herkes eğitim vermekte özgürdür, yetkililerin denetim hakkına ve kanunla belirlenen eğitim biçimlerine ilişkin olarak, öğretmenlerin yeterliliklerini ve ahlaki dürüstlüklerini inceleme haklarına halel getirmeksizin, Parlamento Yasası ile düzenlenecektir. (Ministry of the Interior and Kingdom Relations, 2023)
Hollanda’daki okulların %70’i dini %30’u ise kamu okuludur. 2021/2022 Eğitim yılında Hollanda’da toplam 6608 ilkokuldan 2026’sı Kamu Okulu, 1920’si Protestan, 1987’si Katolik, 55’í İslam ve 620 de diğer dini ya da hayat felsefesine sahip okul mevcut idi…
Müslümanlar 1988 yılında bu yasadan faydalanarak bir Rotterdam’da bir de Eindhoven’da olmak üzere iki okul açtılar. Rotterdam’daki okulun kurucuları Milli Görüş Teşkilatına bağlı Türkiye vatandaşı yöneticilerdi. Eindhoven’daki okulun kurucuları ise Fas asıllı velilerdi. 2023-2024 eğitim yılında İslam okulları sayısı 70’i bulacaktır. Orta ve Lise düzeyine toplam 7 okul olacak.
Anayasanın 23. Maddesi okul yöneticilerine Eğitim Fakültesi mezunu olmak kaydıyla kendi eğitim personelini atama ve müfredatı belirleme özgürlüğüne sahiptir. Okul binasından belediyeler sorumlu, personel ve eğitim materyali finansesinden ise eğitim bakanlığı sorumlu.
1988 yılında ilk açılan Al-Ghazali ve Tariq ibnoe Ziyad Okulların Açılışı
1988 yılında aynı dönemde ilk İslam okulları açıldı. Aynı yılda biri Rotterdam’da ‘Al-Ghazali College’ve Eindhoven şehrinde ‘Tariq Ibnoe Zıyad’ okulu açıldı. Al-Ghzalai okulunun açılış sebebini anlatan kurucu üyesi olan Mehmet Akbulut şöyle anlatıyor:
1987 yılında Millî Görüş Teşkilatı olarak organize ettiğimiz, Necmettin Erbakan’ın da katıldığı Avrupa’daki Müslümanlar Meseleleri konferansındaki sonuç bildirgesinde Avrupa’daki Müslümanların kurumsal organize olması ve kamu alanındaki hakkımızı aramamız tavsiyesinde bulunuldu. Bunun üzere kızımın gittiği okul müdürüyle randevu aldım. Okulda İslam din dersi organize edilmesini talebinde bulundum. Okul müdürünün ‘Olmaz, bu okul Hristiyan okuludur. Dininizi önemsiyorsanız kendi okullarınızı kurun’ cevabı verince, okul kurmanın nasıl olacağını araştırdık. Araştırma neticesinde imza toplama ile bunun mümkün olduğunu öğrendik. Hemen camideki arkadaşlarla imza kampanyası başlattık. Kısa zamanda yeterli imza topladık ve müracaat ettik. Bu müracaat neticesinde ‘Al-Ghazali’ okulunu kurduk (Akbulut, 2016) (Budak B. ,2014)
Tariq Ibnoe Ziyad okulunun açılış sebebi ise, bir velinin çocuklarını Hristiyan okulunda organize edilen dini etkinliklere göndermemesi üzere okul müdürü, bu veliyi Zorunlu Eğitim Memuruna (Leerplichtambtenaar) şikâyet etti. Memurun bu veliye ‘neden çocuklarını okula göndermiyorsun?’ sorusu üzerine ‘dini inancıma ters düşüyor’ cevabı alınca, ‘öyleyse neden kendi okulunuzu kurmuyorsunuz?’ yanıtını alır. Bu veli ile birlikte gelen tercüman gittikleri camideki idarecilerle istişare ettikten sonra okulun açılması için gereken imza kampanyasını başlatarak okul müracaatında bulunup açtılar (Budak, Bakker, & Ter Avest, 2018) (Budak B., 2021).
İlk kurulan iki okulunun arkasında yatan temel sebep ise Müslüman vatandaşın dini hassasiyeti olduğu gözükmektedir.
İslam Okulların Önündeki Engeller
Bu okullar 1988 yılında açıldıktan sonra okul yöneticileri okul açma prosedürlerini başkalarıyla paylaşması sebebiyle kısa zamanda okul sayısı çoğaldı. İslam okullarının kısa zamanda çoğalmasında bazı siyasetçiler rahatsız oldu. Özellikle liberal parti siyasetçiler, okulların açılmasını Müslümanların entegrasyonu için faydalı olmayacağını ileri sürdü. Buna karşılık okul açan yöneticiler okulların entegrasyona faydalı bir çalışma olduğunu ve çocuklar kendi kimliğiyle Hollanda’da uyum sağlayarak eğitim alma imkânları olduğunu iddia etti.
Yeni açılan okulların eğitim seviyesi araştırmalara konu oldu. Bu araştırmaların hepsi, İslam okullarında eğitimin diğer okullardan daha kötü olmadığını hatta bazı konularda daha iyi olduğunu tespit etti. Buna rağmen siyasi tartışma devam etti. Özellikle 11 Eylül olayları sonrası İslam okullarının toplumda bir güvenlik sorunu olup olmadığı sorgulanmaya başlandı. Bu konuda 2002 ve 2003 yıllarında Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerine, eğitimin entegrasyona aykırı eğitim verip vermediklerini araştırılması talimatı verildi. Yapılan tüm araştırmalar İslam okullarının Hollanda’da iyi eğitim verdiklerini lakin bazı sorunların olduğu neticesine vardılar. Sorunlardan bir tanesi, verilen din dersi eğitiminin Hollandaca olmaması ve din dersi öğretmenlerinin pedagojik formasyonlarının eksik olduğu idi. Bunun üzerine Hollanda İslam Okulları çatı kuruluşu olan ISBO, 2007 yılında Hollandaca din eğitimi müfredatı yayınladı, bu esnada kendi başına din dersi müfredatı yazan başka kişiler de vardı.
İslam Din Dersi Müfredatı
Eğitim Bakanlığı’nın talimatıyla ISBO tarafından yayımlanan din dersi müfredatının birçok eksikliği olduğundan dolayı kısa zamanda İslam Okulları kullanmamaya başladı. Bu esnada basılan farklı müfredatlara yönelindi.
İlk başta Türkiye, Mısır, Endonezya gibi ülkelerin müfredatı tercüme edilerek eğitim materyali oluşturuldu. Daha sonra özgün din dersi müfredatı yayınlandı. 2023 yılında İslam Okullarında özellikle Worden Wie je Bent (Kendin Ol) ve Amana (emanet) müfredatı kullanılmakta. Bu müfredat 4 yaş ile 12 yaş grubu öğrencilere yönelik yazıldı.
Worden wie je bent metodu Amana metodundan daha kapsayıcı ve düşünmeye sevk eden bir metottur. Amana metodu klasik bir pedagoji yöntemine sahip. Öğrencinin metin ezberlemesini esas alan bir yöntemi seçmiş. Worden wie je bent metodunda ezber, anlama, kavrama ve uygulama pedagojik yöntemi izlenmekte.
Din Dersi Öğretmeni
İslam okulları kendi din dersi öğretmenlerini atama yetkisine sahiptir. Kanunen din dersi öğretmeni için belirli kriter olmamakla birlikte okullara öğretmen olacak kişide ilahiyat eğitimi şartı aranmaktadır. Devlet din dersi öğretmenin maaşını finanse eder.
Hollanda’da din dersi öğretmeni yetiştiren bir tek üniversite var, IUA (International University of Apllied Sciences Amsterdam). IUA Milli Görüş Teşkilatı tarafından kurulan bir Eğitim kurumudur. Akreditasyon sürecinin son safhasında olan IUA lisans ve yüksek lisan düzeyinde eğitim vermekte.
Okulların Kimliği
İslam Okulları, eğitim müfredatını kendisi seçme imkânı olmakla birlikte var olan müfredatta değişiklik yapma özgürlüğüne de sahiptir. İslam Okulları, Cuma namazına personel ve öğrencilerin katılabilmesi için Cuma vaktinde ders organize etmezler, din dersi haricinde diğer dersler esnasında İslami ahlak ve ilkelere uygun eğitim verebilirler. Hristiyan bayramlar yerine İslami bayramlar ve dini-özel günleri kutlama imkânına sahiptirler.
Kendi personelini kendisi seçebildiği için okulda kendi kıyafet genelgelerine sahiptirler. İlk yıllarda tüm bayan personel için başörtüsü takma zorunluluğu vardı. Bu durum şu anda değişti. İsteyen başörtüsü takar, istemeyen takmaz lakin öğrenciler başörtüsü takmaya teşvik edilmekte. Beden Eğitimi dersi, belirli yaştan sonra erkek ve kız ayırarak verilmekte. Cinsel eğitim, İslami çerçevede verilmekte.
Kullanılan Kaynaklar
Ministry of the Interior and Kingdom Relations. (2023, Mayis 6). The Constitution of the Kingdom of the Netherlands 2018. Opgehaald van Goverment.nl: https://www.government.nl/documents/reports/2019/02/28/the-constitution-of-the-kingdom-of-the-netherlands
Akbulut, M. (2016). Andermans Land. Rotterdam: De Kyzer van Aken.
Budak, B. (2014). Richting, stichting en inrichting van de eerste islamitische basisschool. In I. Ter Avest, Af en toe stemmen (pp. 37-a46). Amsterdam: Gopher.
Budak, B. (2021). Waarom stichten jullie niet een eigen school? Amsterdam: IUA-Publishing.
Budak, B., Bakker, C., & Ter Avest, I. (2018). Identity Construction of Public Funded Islamic Primary Schools in the Netherlands: An Historical Approach. In J. Berglund, European Perspectives on Islamic Education and Public Schooling (pp. 78-104). Sheffield-UK, Bristol-USA: Equinox.
Wagtendonk, K. (1991). Islamic Schools and Islamic Religious Education. A comparison between Holland and other West European countries. In W. Shadid, & P. V. Koningsveld, The Integration of Islam and Hinduism in Western Europe (pp. 154-170). Kampen: Kok Pharos.