Parantezi kapanmadan nesre giren isimlerden biri de Sezai Karakoç’tur. Karakoç, toplam 360 Türk edebiyatçısının yer aldığı “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’ne girdiğinde yirmi yedi yaşındadır. Bu yaş Rilke’nin daha henüz bir eser yazmamış olmasını şikâyet konusu yaptığı yaştır. Sözlüğe göre ilk şiiri Ocak 1951’de yayımlanan 1933 doğumlu olan Karakoç, 1960’ta edebiyat hayatının dokuzuncu yılında, yirmi yedi yaşında, 360 Türk edebiyatçı arasına girmiştir.

Muhammet Sani ADIGÜZEL

Doç. Dr., FSMVÜ

“Adı, soyadı

Açılır parantez

Doğduğu yıl, çizgi, öldüğü yıl, bitti

Kapanır parantez.”

Behçet Necatigil “Kitaplarda Ölmek” adlı şiirine böyle başlar (Necatigil, 205, 163). Yayım tarihi 1 Şubat 1957 olan şiirin nesirdeki karşılığı “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü” adlı eserin yayım tarihi ise Aralık 1960’tır. Bu iki eser arasındaki zaman farkı üç yıl civarındadır. Bunlar hakkında sonra yazılan önce yazılanın şerhidir hükmü verilebilir.

Necatigil, bu iki eserden şiir olanında belirtilenin aksine nesir olanında parantez kullanmaz. Biyografinin en kısa tanımı demek olan şiirdeki parantez, nesirde yer almaz. Herhâlde bunda henüz parantezi kapanmayan isimlerin nesirde yer almasının büyük bir rolü olsa gerek.

Parantezi kapanmadan nesre giren isimlerden biri de Sezai Karakoç’tur. Karakoç, toplam 360 Türk edebiyatçısının yer aldığı “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’ne girdiğinde yirmi yedi yaşındadır. Bu yaş Rilke’nin daha henüz bir eser yazmamış olmasını şikâyet konusu yaptığı yaştır. Sözlüğe göre ilk şiiri Ocak 1951’de yayımlanan 1933 doğumlu olan Karakoç, 1960’ta edebiyat hayatının dokuzuncu yılında, yirmi yedi yaşında, 360 Türk edebiyatçı arasına girmiştir.

Behçet Necatigil’in “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü” vefatına kadar (1979) tam dokuz baskı yapmıştır. Bu baskılar, tarih sırasıyla, eserin baskılarında belirtilen ay ve yıla göre şöyle sıralanabilir: Aralık 1960, Nisan 1964, Ocak 1966, Nisan 1967, Eylül 1968, Kasım 1970, Kasım 1972, Kasım 1975, Ocak 1978.

Her baskının “ilâveli, yeniden gözden geçirilmiş, genişletilmiş” etiketiyle çıktığı bu dokuz baskıda yer alan yazar sayıları da verilebilir: 1. baskı 360, 2. baskı 450, 3. baskı 450, 4. baskı 520, 5. baskı 616, 6. baskı 680, 7. baskı 730, 8. baskı 830, 9. baskı 910. Bunlardan iki baskının, 2. ve 3. baskının yazar sayısı aynıdır: 450. Bunun sebebi 3. baskıda şöyle açıklanmıştır: Hazırlayan, notlarını tamamlayamadığı için, çok arandığından dolayı hemen basmak zorunda kaldığımız kitabın bu yeni baskısına, eklenmesi gerekli başka maddeler alınmamış, ancak ikinci baskıdaki isimlerin hayat ve eserlerinde yeni değişmeler olmuşsa bunların belirtilmesiyle yetinilmiştir. (Necatigil, 1966, 2).

Yazar sayısı aynı olan baskılardan birincisinde, ilkinden dört yıl sonra 1964’te yapılan baskıda, 2. baskıda, Karakoç’un eser sayısında meydana gelen değişmeye paralel olarak biyografisinin ilk baskıdaki son cümlesi “Şiir Kitabı: Körfez (1959).” yeniden kurulur: “Körfez (1959), Şahdamar (1962) yayınlanmış şiir kitaplarıdır.” (Necatigil, 1964, 116).

Yazar sayısı aynı olan baskılardan ikincisinde, ikincisinden iki yıl sonra 1966’da yapılan 3.baskıda ise ilk iki baskıdaki “… fransız şiirinden çevirileri yayınlandı.” cümlesinin “yayınlandı” şeklindeki yüklemi “yayımlandı” şekline çevrilir ve bundan sonra bir olan cümle sayısı da üçe çıkarılır: “Yeni şiirleri Mayıs 1965’ten beri çıkmakta olan Soyut dergisinde peş peşe görülüyor. Körfez (1959), Şahdamar (1962) yayınlanmış şiir kitaplarıdır. Yeni eseri, Yunus Emre üzerine bir incelemedir (1965).” (Necatigil, 1966, 117).

Yazar sayısı değişmeyen baskılardan (2. ve 4. baskılardan sonra) tekrar yazar sayısı değişen baskılara, 1967’de yapılan dördüncü baskıya gelindiğinde, Karakoç’un biyografisinde daha büyük bir değişikliğe gidilir. Daha önce sadece sondan yapılan değişikliklere bu kez baştan yapılan değişiklikler de eklenir.  Daha doğrusu biyografi genişletilerek yeniden yazılır: 

“KARAKOÇ, Sezai, günümüz şairlerinden, doğ. 1933 Ergani * Gaziantep Lisesi’ni (1950), Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni (1954) bitirdi. Bir süre Maliye Müfettiş Muavinliği, sonra Gelirler Genel Müdürlüğü kontrolörlüğü (1959-1965) yaptı, bir ara Yeni İstanbul gazetesine fıkralar yazdı, 1965’te resmî görevinden istifa ederek serbest çalışmaya başladı * Şiirleri Hisar (1951-1954), Mülkiye (1953-1954), İstanbul (Aralık 1953 – Şubat 1957), Pazar Postası (1957-1958), Soyut (1965) dergilerinde çıktı. Pazar Postası’nda ve ikişer çıkarabildiği Şiir Sanatı (Ankara, 15 Ocak – 15 Mayıs 1955) ve Diriliş (1965) dergilerinde ayrıca sanat yazıları, eleştirmeleri, Fransız şiirinden çevirileri yayımlandı * Aylık Diriliş dergisini birinci sayıdan başlatarak şimdi yeniden çıkarıyor (Mart 1966→) * Eserleri: Körfez (şiirler, 1959), Şahdamar (1962), Yunus Emre (inceleme, 1965).” (Necatigil, 1967, 147)

Bir sonraki baskıda, 1968’de yapılan 5. baskıda, sondan yapılan eklemelere tekrar dönülür.  Bir önceki baskıya göre yapılan değişikliklerin olduğu bu son kısım şöyledir: “Aylık Diriliş dergisini birinci sayıdan başlatarak 12 sayı çıkarıp tekrar kapattı (Mart 1966 – Mart 1967). * Şiir kitapları: Körfez (1959), Şahdamar (1962), Hızırla Kırk Saat (1967), Sesler (1968), Taha’nın Kitabı (1968) – İncelemeleri: Yunus Emre (1965), İslâmın Dirilişi (1967), İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü (1967) – Makaleleri: Yazılar (1967).” (Necatigil, 1968, 155-156)

Daha önceki baskı, 5. baskı ile daha sonraki baskı, 1970’te yapılan 6. baskı arasında diğer baskılar arasında olduğu gibi fark vardır. Bu baskıda yapılan işler bölümüne bir ekleme yapılmış, yazının orta yerine “Sabah gazetesinde fıkra yazarı oldu.” (Necatigil, 1970, 173) cümlesi yerleştirilmiştir. Bundan başka daha önceki baskıda kapatıldığı söylenen Diriliş dergisi için “şimdi yeniden çıkarıyor (Sayı 1 Ekim 1969)” eklemesi yapılmıştır. “Hızırla Kırk Saat”in yeni baskısının belirtildiği ve bazı tür adlandırmalarının yeniden yapıldığı bu baskıya dâhil edilen üç de yeni eser vardır: “Gül Muştusu”, Mehmet Akif” ve “Mağara ve Işık”. Bunlarla birlikte eserler bölümünün bu baskıdaki hâli şöyledir:

Şiir kitapları: Körfez (1959), Şahdamar (1962), Hızırla Kırk Saat (1967, 1969), Sesler (1968), Taha’nın Kitabı (1968), Gül Muştusu (1969) * Deneme ve incelemeleri: Yunus Emre (1965), İslâmın Dirilişi (1967), İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü (1967), Mehmet Akif (1968) * Nesir-şiirleri: Mağara ve Işık (1969) * Makaleleri: Yazılar (1967).” (Necatigil, 1970, 173-174)

Her baskıda yeni çıkan eserleri, ilk baskılarına göre takip etme imkânı veren bu baskılardan 1972’de yapılan 7. baskıda, Diriliş dergisiyle ilgili “sonra yeniden çıkardı (12 sayı, Ekim 1969 – Temmuz 1970)” (Necatigil, 1972, 182) bilgisinden başka, önceki baskıda yer alan “Mehmet Akif” (1968) adlı eserden hemen sonra yer verilen “Ölümden Sonra Kalkış” (1970) adlı eser dışında bir değişiklik yoktur.

Asıl büyük değişiklik, 1975’te yapılan bu baskıda, 8. baskıda yapılır. Bu baskıda yazı âdeta yeniden yazılır. Bir taraftan mümkün olduğu kadar küçük olması düşünülen eserin hacmini büyüten birtakım eklemeler yapılırken diğer taraftan da bazı çıkarmalara gidilir.  Baskının en dikkat çeken tarafı artık şairin, Sezai Karakoç’un poetikasına da yer veriliyor olmasıdır. Bundan önceki birkaç baskıda yer alan mezun olunan lisenin çıkarıldığı bu baskıda, “Düzyazı başka eserleri de olan Karakoç’un bu kitaplarının yeni baskıları yapılmıştır.” son notuyla metne sınırlama getirilirken, daha önceki bütün baskılarda yer alan “Günümüz şairlerinden” ifadesi “Günümüz şair ve yazarlarından” ifadesine çevrilir. Ayrıca çalıştığı işlerden “Maliye Müfettiş Muavinliği” de “Maliye Müfettiş Yardımcılığı” oluverir:      

“KARAKOÇ, Sezai, günümüz şair ve yazarlarından, doğ. 1933 Ergani * Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi (1954). Maliye Müfettiş Yardımcısı, Gelirler Genel Müdürlüğü’nde Kontrolör (1959-1965) olarak çalıştı, resmî görevinden ayrıldı, Yeni İstanbul ve Sabah gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı * İkişer sayı Şiir Sanatı (1955) ve Diriliş  (1960) dergilerini çıkarmıştı. İslâmcı düşüncenin odak noktası Diriliş’i birinci sayıdan başlatarak tekrar 12 sayı çıkardı (1966-1967); dergi üçüncü defa gene 12 sayı çıktı (1969-1970), yeni bir duraklamadan sonra dördüncü yayın dönemine başladı * Karakoç, günümüz şiirinde, kendisine, İslâmî düşünceyi modern şiirdeki gerçeküstücülükle kaynaştıran; mistisizmden, enbiya-evliya kıssalarından yararlanan, çarpıcı benzetme ve imgelerle, denenmemiş sentezlere ulaşan, bağımsız sayfalar açtı.  Şiir kitapları: Körfez (1959), Şahdamar (1962), Hızırla Kırk Saat (1967), Sesler (1968), Taha’nın Kitabı (1968), Gül Muştusu (1969) * Deneme ve incelemeleri: Yunus Emre (1965), İslâmın Dirilişi (1967), İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü (1967), Mehmet Akif (1968), Ölümden Sonra Kalkış (1970) * Nesir-şiirleri: Mağara ve Işık (1969) * Makaleleri: Yazılar (1967) * Düzyazı başka eserleri de olan Karakoç’un bu kitaplarının yeni baskıları yapılmıştır.”  (Necatigil, 1975, 158)

Bu baskının yapıldığı tarihte (1975), eserin yapısı gereği, hayatta olanlar için yapılan “Günümüz şair ve yazarlarından” şeklindeki geçici tasnif, eserin yayınlandığı tarihten sonra hayatını kaybedenler için yapılan “Cumhuriyet devri şair ve yazarlarından” şeklindeki kalıcı tasnif hâline getirilebilir. Böyle yapıldığı takdirde Necatigil’in ilk cümlesi şöyle değiştirilebilir: “KARAKOÇ, Sezai, Cumhuriyet devri şair ve yazarlarından, 22 Ocak 1933 – 16 Kasım 2021, doğ. Ergani, ölm. İstanbul.” Buna bağlı olarak da Necatigil’in, Karakoç’un şiiri hakkında verdiği hüküm, bir cümleyle, şöyle özetlenebilir: Cumhuriyet devri şiirinde kendisine bağımsız sayfalar açan şair.

Bundan sonraki baskı, 1978’de yapılan 9. baskı, Necatigil’in hazırladığı bu son baskı, bir önceki baskıyla yani 8. baskıyla neredeyse hemen aynıdır. İki baskı arasında sadece bir fark vardır. O da dergiler bölümünün daha derli bir şekilde yeniden yazılmasıdır: “Şiir Sanatı adında, iki sayıda kalmış (1955), bir dergiden sonra, Diriliş dergisini çıkarmaya başladı. Diriliş’in de aralıklarla dört dönemi var: Birinci dönem iki sayılıktır (mart ve nisan 1960), ikinci dönemde on iki sayı çıktı (mart 1966 – mart 1967), üçüncü dönemde on altı sayı (ekim 1969 – ocak 1971). Diriliş’in dördüncü dönemi yeniden bir numaradan başlayarak, 1974 eylül’ünden günümüze kadar gelir ve şimdi bir gazete biçimindedir.” (Necatigil, 1978, 174)

Ve parantez kapanır. Necatigil ölür. Yıl 1979. Ama henüz Karakoç’un parantezi kapanmamıştır. Kapanmayan parantez için, söz asıl sahibine, Necatigil’den alınıp Karakoç’a verilebilir.

Karakoç 2000 yılında, yani yeni bin yılda, yani milenyumda, şiirlerin toplu basımını yapar. Dış adı “Gün Doğmadan”, iç adı “Sağanak”, daha doğrusu iç kapaklara düşülen notlardan dolayı “Sağanaklar” olan bu toplu basımın iç kapağına “Bu kitap, yayınlarımız arasında “Şiirler” adı altında çıkan dokuz kitapta yer almış olan şiirlerin, mümkün olduğu ölçüde kronolojik sıra gözetilerek, yeniden düzenlenmiş toplu basımıdır. Bölümlere, yorum için, ufak ipuçları eklenmiştir.” diye bir açıklama koyar. “Bu kitap” diye nitelenen “Gün Doğmadan” adlı eserde gözetilen kronolojik sıraya göre ilk sırada 1951’de yazılan “Rüzgâr” ve son sırada 1988’de yazılan “Ağustos Böceği Bir Meşaledir” şiiri yer alır.  Daha önce dokuz kitap olarak yayımlanan şiir kitaplarının sayısı kronolojik dizilişte artmış gibi görünür. Bunun sebebi, bunlardan üçünün; “Şahdamar/Körfez/Sesler”, “Taha’nın Kitabı/Gül Muştusu” ve “Ayinler/Çeşmeler” kitaplarının birden fazla bölümden meydana gelmesidir. Böylece dokuz kitabın on üç bölüm olarak yer aldığı toplu basımda her bölüm bir sağanak olarak nitelenir ve bu sağanaklar birden on üçe kadar, şairin kullanımıyla “sağnak” şeklinde, “Birinci Sağnak”, “İkinci Sağnak” diye sıralanır:      

1. Monna Rosa (1951-1953). Birinci Sağnak: bahar sağnağı. Gül sağnağı. Dolunayın çağrısı.
2. Şahdamar (1953-1957). İkinci Sağnak: ateş sağnağı. Güneş karıncalanmaları.
3. Körfez (1957-1962). Üçüncü Sağnak: gölge sağnağı. Akşam yıldızının çıkagelişi.
4. Sesler (1962-1967). Dördüncü Sağnak: geometri sağnağı. Doğaüstü kent çizgileri.
5. Hızırla Kırk Saat (1967). Beşinci Sağnak: akış sağnağı. Geceleyin âbıhayat için millet yolculuğu.
6. Taha’nın Kitabı (1967-1968). Altıncı Sağnak: insan sağnağı. İnsanda insalığın yeşerip solması ve yeniden dirilişi.
7. Gül Muştusu (1967-1970). Yedinci Sağnak: gök sağnağı. Tutuşan göller. Hıdırellez rüzgârlarının kapı aralayışı.
8. Zamana Adanmış Sözler (1971-1974). Sekizinci Sağnak: ebedî yaz sağnağı. Ruhun ve tarihin yıkılıp yeniden yapılma fırtınaları.
9. Çeşmeler (1975). Dokuzuncu Sağnak: aynalar sağnağı. Bardaktan boşanırcasına paslanan talihin içinden gülümseyen uygarlık ırmağı.
10. Ayinler (1976-1977). Onuncu Sağnak: kuş sağnağı. Simurg örneği. Öteye doğru. Daha öteye. Daha öteye.
11. Leylâ ile Mecnun (1974-1977, 1980). Onbirinci Sağnak: sevgi sağnağı. Masallaşan gerçek. Çile ve gönül prizmasından geçen yedi rengin tek hakikat ışığına dönüşmesi.
12. Ateş Dansı (1978-1982). Onikinci Sağnak: güz sağnağı. Suyun sabah alacakaranlığı yankısına dönüşü, sararıp dökülürken çınarların yaprakları.
13. Alınyazısı Saati (1979-1988). Onüçüncü Sağnak: kış sağnağı. Ölüm. Sonra çark bir daha dönecek: diriliş (Karakoç, 2012).

Ve parantez kapanır. Karakoç ölür. Yıl 2021. 22 Ocak 1933’te başlayan sağanak 16 Kasım 2021’de durur. Cumhuriyet devri şiirinde kendisine bağımsız sayfalar açan şair, “Şehzadebaşı’nda Gün Doğmadan” şiiri vasiyet kabul edilerek, Şehzadebaşı Camii’nin haziresine defnedilir.

Son olarak şairin bütün şiirlerini topladığı esere de vasiyeti kabul edilen şiirden hareketle, “Gün Doğmadan” adını verdiği belirtilebilir:  

“Yerleşecek yer aramak

Camiinin avlusunda

Soğuk bir taşa oturmak

Gün doğmadan Şehzadebaşı’nda”

Kaynakça

Karakoç, Sezai (2012). Gün Doğmadan, 11. Baskı. İstanbul: Diriliş Yayınları.

Necatigil, Behçet (1960). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 1. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1964). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 2. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1966). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 3. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1967). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 4. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1968). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 5. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1970). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 6. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1972). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 7. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1975). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 8. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (1978). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 9. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.

Necatigil, Behçet (2005). Şiirler. 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.