Saîd b. Zeyd (R.A)
Saîd b. Zeyd’in, Hz. Ebubekir gibi İslam’ın Mekke’de yayılması için çalışanlardan biri olduğu kaydedilmektedir.
Rıza SAVAŞ
Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi
Saîd b. Zeyd, Kureyş kabilesinin Adiy koluna mensup bir sahabidir. Onun babası Zeyd b. Amr İslâm gelmeden önce Mekke’de putlara tapmayan, onlar adına kesilen hayvanların etini yemeyen, şirke bulaşmamış ve Hz. İbrahim’in dini üzere hareket eden sayılı birkaç Hanîften biri idi.[1] Çok genç yaşta İslâmiyet’i kabul eden Saîd b. Zeyd’in 13 veya 15. Sırada Müslüman olduğunu belirten kaynaklar bulunmaktadır. Kur’an-ı Kerim’de “Muhacirlerden es-Sabikune’l-Eevvelun” diye isimlendirilen İslam’da önde ve önce gelen Müslümanlardandır.[2]
Saîd b. Zeyd’in Ömer b. Hattab’ın kız kardeşi Fatıma ile evli olduğu, bu çiftin İslam’ı erken dönemde kabul ettikleri ve Ömer b. Hattap’tan korktukları için dinlerini gizledikleri rivayet edilmektedir. Hz. Peygamber, Kur’an öğretmek için bu eve gizlice Habbab b. el-Eret’i gönderirdi.[3]
Saîd b. Zeyd’in, Hz. Ebubekir gibi İslam’ın Mekke’de yayılması için çalışanlardan biri olduğu kaydedilmektedir.[4]
Hz. Peygamber Bedir savaşından önce Saîd b. Zeyd’i Talha b. Ubeydillah ile beraber Kureyş kervanı hakkında bilgi toplamak için görevlendirmiştir.[5] Kaynaklar onun Bedir hariç Hz. Peygamber’le bütün gazvelere katıldığını belirtirler. Bedir savaşı sonrasında ona da ganimetten pay verildiği, çünkü onun bu savaştaki görevi Kureyş kervanı ile ilgili bilgileri toplamaktır. Bu sebeple haklı olarak onu da bu savaşa katılanlar listesinde gösterenler olmuştur.[6]
Siyasete mesafeli durduğu ve çoğunluğun görüşüne göre hareket ettiği anlaşılan Saîd b. Zeyd’in Hz. Ebubekir’e bey’at ettiği ve onun yönetimine destek verdiği kaydedilmektedir. Hz. Ebubekir, hastalığı sırasında kendisinden sonra halife olacak kişi hakkında istişare ettiği kimselerden biri de Saîd b. Zeyd’dir.[7] Hz. Ömer, halife olduktan sonra devletten yaptığı işe karşılık para alıp alamayacağı konusunu danıştığı kimseler arasında Saîd b. Zeyd de vardır.[8]
Hz. Osman’a bey’at eden Saîd b. Zeyd, Hz. Ali’ye beyatte de tereddüt etmedi. Ancak onun yanında Cemel ve Sıffin’e katılmadı. Medine’den ayrılıp el-Akik’e yerleşti. Hz. Hasan’ın Muaviye ile anlaşmasından sonra Muaviye’ye de bey’at etti. Onun emri üzerine Yezid’e de bey’at ettiği söylenmektedir.[9]
Hayatı boyunca ümmete yararlı işlerde hep ön saflarda olan Saîd b. Zeyd, ihtilaflı konular ile makam ve mevki edinme hususlarında ise öne çıkmadı. Hz. Osman’ın hilâfeti döneminde Irak’ta bulunan arazileri dolayısıyla zaman zaman Kûfe’ye gittiği ve burada oturduğu bilinen Saîd b. Zeyd, fitne olaylarının ortaya çıkmasından sonra Medine’ye çekildi ve iç çekişmelerden uzak bir hayat yaşadı.
Hz. Osman ve Ali dönemlerinde her ikisi hakkında yapılan kötü propagandaları önlemeye çalıştı. Gördüğü haksızlıklara müdahale etmekten çekinmez, ashap aleyhinde bulunanlara şiddetle karşı çıkardı.
Hayatının son dönemlerini Medine yakınında bulunan Akîk vadisindeki evinde ziraatla uğraşarak geçiren Saîd b. Zeyd’in, hicretin 51. yılında yetmiş kusur yaşında vefat ettiği anlaşılmaktadır. Said’in dünya malına değer vermediği, mütevazi bir hayat yaşamayı tercih ettiği ve bazı görevlere talip olmadığı anlaşılmaktadır.[10]
İslam geldiğinde genç bir delikanlı olan Saîd b. Zeyd, ismi gibi mutlu bir hayat, hizmet dolu bir ömür geçirdi.
Allah Teala kendisinden razı olsun!
[1] İbn Hişam, es-Sire, I, 253.
[2] Cemalüddin Yusuf b. Hasan b. Abdilhadi el-Makdisi ed-Dimaşki (Öl: 909), Mahdü’ş-Şeyd Fi Menakıbi Said b. Zeyd, Riyad 2004, s. 103-111.
[3] İbn Hişam, es-Sire, I, 370.
[4] İbn Sa’d I, 200.
[5] İbn Sa’d II, 11.
[6] Cemalüddin Yusuf b. Hasan, a.g.e., s. 135-137.
[7] İbn Sa’d III, 199
[8] İbn Sa’d III, 307
[9] Cemalüddin Yusuf b. Hasan, a.g.e., s. 195-197, 240-242, 247; Mehmet Efendioğlu, “Said b. Zeyd”, DİA, cilt: 35, sayfa: 580-581, İstanbul 2008.
[10] Cemalüddin Yusuf b. Hasan b. Abdilhadi el-Makdisi ed-Dimaşki (Öl: 909), Mahdü’ş-Şeyd Fi Menakıbi Said b. Zeyd, Riyad 2004, s. 149-155.